2022, het democratie-jaar
D E W E R E L D , G L O B A L I S E R E N D O F D E G L O B A L I S E R E N D ?
De VS, de EU, de Navo en de G-7 zien China als globaal mededinger en ideologisch tegen- stander, wat de globalisering zal verzwakken (eigen invloedzones) terwijl de klimaataanpak juist omgekeerd de globalisering in stand lijkt te houden. Opvallend was dat de Covid-bestrijding de globalisering eerst opdreef maar dan afzwakte. Het kan blijkbaar nog alle kanten uit.
De wereldbevolking bereikte 8 miljard mensen (nov ’22). Maar de groei vertraagt. Veel landen komen niet meer aan 2,1 kinderen per vrouw, nodig om de bevolking in stand te houden. De bevolking van 61 staten zal krimpen tegen 2050. Wel zijn er voorlopig nog groeilanden, in Azië de Filipijnen, India en Pakistan, in Afrika Egypte en Ethiopië, verder Nigeria, Kongo en Tanzania. China krimpt vanaf 2023, India wordt het meest bevolkte land ter wereld met 1,4 mjd mensen. In 2080 zou de wereldbevolking pieken op 10,4 mjd mensen, en vanaf 2100 krimpt ze. Theoretisch zou het milieu dan minder bedreigd worden. Daarentegen zou een opkrikken van de levensstan- daard van al die mensen (totaal gerechtvaardigd) tot op het Westelijk peil het milieu loodzwaar belasten. Milieuzorg blijft nodig, en ze is globaliserend.
De wereldeconomie scheen in 2022 het tekort van 2021 aan halfgeleiders en aan containers nog niet volledig weggewerkt te hebben. Dat remde het wereldaanbod af, zowel de handel als de productie, terwijl het post-Covid-herstel de wereldvraag juist opdreef. China’s vraag jaagde de gasprijs op. En zo steeg de inflatie. De Oekraïense oorlog zorgde voor een bijkomend tekort aan graan en aan meststoffen, aan olie en aan gas, wat in het Westen de inflatie op zo’n 10 % bracht. De VS-Fed (mrt’22+0,25%, mei’22+0,50%, jun‘22+0,75%, jul’22+0,75%, sep‘22+0,75%, nov’22 +0,75%, dec’22+0,5%=4,50%) en dan het VK (aug’22+0,50%, sep’22+0,50%, nov’22+0,75%, dec’22+0,50%=3,5%) en de ECB (jul’22+0,50%, sep’22+0,75%, okt’22+0,75, dec’22+0,50% =2,50%) beteugelden dit met verhogingen van de referentierenten. Dit kan de inflatie remmen, maar ook de investeringen en de consumptie, en zo de economische groei. Dat China’s groei halveerde door zijn interne moeilijkheden verergerde de zaak nog. Het IMF zag 6% wereldgroei in 2021, maar verwacht 3,2% in ’22, en maar 2,7% in ’23. In ’23 zou Rusland -2,3% krimpen, Duitsland -0,3%, Italië -0,2%, India +6,1% groeien, China slechts +4,4%. De wereldinflatie, 4,7% in 2021, groeide tot 8,8% in ’22, en verzwakt mogelijk tot 6,5% in ’23, 4,1% in ’24. De post- Covid inhaalgroei van ’21, gestopt in ’22, zou heropstarten laat in ’23. Dit is globalisering.
Door Covid en de daarop volgende schaarste bleek in 2020 een gevaarlijke product-afhan- kelijkheid van China (medisch materiaal, containers, halfgeleiders). De ongerustheid werd nog versterkt toen de Oekraïne-oorlog in 2022 aantoonde hoe gevaarlijk de afhankelijkheid van olie en gas uit Rusland, en voor het Globale Zuiden van graan en meststoffen uit Rusland is. Het moe- digde de VS en de EU aan om strategische producties in eigen handen te houden. De VS wil dat VS-overheidsinstellingen alleen VS-producten kopen, en de 55% VS-inhoud hier opdrijven naar 75% (jul ’21). Medisch materiaal moet meer in de VS zelf gemaakt worden. VS-president Biden wil (aug ’22, Inflatieverminderingswet) ook meer elektrische auto’s in de VS maken. Biden wil ook onderzoek, ontwikkeling en productie van halfgeleiders (aug ’22, Chips- en Wetenschapswet) in de VS houden. Taiwans halfgeleiderfabrikant TSMC en Zuid-Koreas batterijfabrikant LGChem zagen de bui hangen en openden productie-eenheden in de VS (nov ’22). Amerika’s economische alleengang staat hier in schril contrast tot de grotere politieke en militaire samenhang binnen het
1/14
2/14
Westers blok door de Oekraïne-oorlog. O.a. Frankrijk verwerpt dit VS-protectionisme (nov ’22) maar staat zelf een EU-protectionisme voor. De post-Covid-autarkie binnen enkele bedrijfstakken zet een domper op de globalisering, maar niet algeheel.
Milieuzorg daarentegen globaliseert sterk, omdat slechts acties van de gehele mensheid hier baten. Het is nu niet langer zo dat alleen eilandstaten door de klimaatwijziging worden bedreigd, en wel omdat ze door een stijgend zeewaterpeil onder water dreigen te staan. Smeltende gletsjers en dreigmeren, versterkt door de moesson, deden de Indus 100 km uit zijn oevers treden, wat 33% van Pakistan overstroomde (jun-okt ’22). Er vielen 1.739 doden, de verliezen bedroegen 30 mjd $ (bbp Pakistan 2021 Wereldbank is 346 mjd $). En Pakistan is geen eilandstaat. De COP 27 van de Klimaatconventie (Conf.Partijen) in Egyptes Sjarm-el-Sjeik (nov 22) leverde zo een bijkomend klimaatschadefonds op (betaalt China mee ?). De Westerse landen overwegen wel geen schadevergoeding voor hun historische uitstoot vanaf het begin van de industriële revolutie (Pakistan stoot minder dan 1% van de CO2 in de wereld uit). En de olieproducerende landen zorgden ervoor dat er van uitbannen van fossiele brandstoffen geen sprake was. Veel vooruitgang t.o.v. de COP 26 in Glasgow was er derhalve niet. En de maatregelen van COP 26 zouden de wereldopwarming slechts op 2,4°C plafonneren op 250 jaar tijd (1850-2100), terwijl dat maar 1,5°C zou mogen zijn (nu al 1,1°C 1850-2022). COP 28 kan dit hopelijk veranderen, maar ze gaat in 2023 wel door in oliestaat VAE.
Verrassend was COP 15 van de Biodiversiteitsconventie in Montreal (dec ’22). Die zou 30% van het aardoppervlak gaan beschermen mits de rijkere landen vanaf 2025 jaarlijks 20 mjd $ aan de armeren betalen. Alle toelagen schadelijk voor de diversiteit worden geheroriënteerd. Mooi maar nog vaag. Hoopgevend was dat het Livermore-labo in Californië (dec ’22) erin slaagde om een kernfusie te verwezenlijken die meer energie opbracht dan verslond. Daarmee is het inkapselen van die megatemperaturen in zo’n elektriciteitscentrale nog niet geregeld. Maar kernfusiecentrales kosten bijna niets inzake grondstoffen (zeewater en lithium) en laten heel weinig radioactief afval achter. Indien ooit operationeel lossen ze én de klimaatopwarming én de energiebehoeften op.
Economisch deglobaliseren we dus. De VS en China groeien uit elkaar, de EU dekt zich in. Maar dat Rusland en Oekraïne, ondanks hun oorlog, graan leveren aan de wereldmarkt, en Rusland met pijpleidingen door Oekraïne nog gas en olie levert aan Europa, bewijst dat zelfs een oorlog de economische globalisering niet stillegt. Covid van zijn kant lokte een vaccin-globalisering uit, maar evengoed een vaccin-nationalisme. Ecologisch blijven we wél globaliseren. Veel econo- mische ruzies betreffen bovendien thema’s (batterijen, elektrische auto’s) die het milieu zullen ver- beteren, en zo ook de techniek (kernfusie). De economische déglobalisering voedt zo de ecolo- gische glóbalisering. Maar al bij al heeft de globalisering wel klappen gekregen.
D E V S E N B I D E N , D E D E M O C R A T I E G E R E D ?
De democratieën straalden omdat ze zo samenhorig waren tegenover Rusland en tegenover China, wat bleek in de EU, in de Navo en in de G-7. Het Westers blok stond sterker dan ooit, vooral nu Australië en Nieuw-Zeeland, Japan en Zuid-Korea samenwerking zochten met de Navo (jun ’22). De autokratie verloor aanzien. Zijn misachten van democratie, mensenrechten en rechtsstaat zou doelmatiger zijn. Maar dat was niet wat Ruslands leger en het Poetin-bewind de wereld toonden in Oekraïne (feb ’22). Het was niet wat China bewees in zijn falend bestrijden van Covid en in het ongewild afremmen van zijn economie. 2020 deed nog voorkomen alsof China’s autocratie de economie beter aanzwengelde en Covid beter bestreed, terwijl de democratieën in chaos verkeerden. Nu hebben de democratieën Covid onder toezicht door betere vaccins, een hoge vaccinatiegraad en groepsimmuniteit (al dikwijls besmet), drie zaken die China ontbeert. En de democratieën hebben onrechtstreeks Rusland van zijn status beroofd. 2022 was het democratie-jaar.
3/14
De VS-democratie leek intern minder bedreigd. Op Trumps bewering dat de VS-presidentsver- kiezingen (nov ’20) vervalst waren, leek sleet te komen. Tegen Trump dreigen nog rechtszaken voor bedrog in vastgoed, voor belastingsontduiking, voor het vervalsen van de verkiezingen in Georgia, voor de bestorming van het VS-parlement (jan ’21), voor het verwonden van politie- agenten toen, en voor het vervreemden van staatsstukken in Mar-o-Lago. Bij de tussentijdse verkiezingen (nov ’22) behielden de Democraten de meerderheid in de Senaat en wisten ze de gebruikelijke verliezen in het Huis en inzake gouverneurszetels te beperken (Huis 212 Democr. vs 222 Republ.). Maar veel Republikeinen die Trumps “verkiezingsbedrog” aanhangen veroverden zetels (meer dan 34%) in het parlement of als gouverneur, wat Trumps aanhang verstevigde, alsmede zijn poging om de volgende presidentsverkiezingen te winnen (nov ’24). De VS-democra- tie blijft met haar feitenontkennend populisme een dubbeltje op zijn kant.
De VS, als sterkste democratie, lijken economisch ook wat onzeker. Het VS-protectionisme van Trump werd door Biden immers onverkort voortgezet. Dit staat nog los van de Westerse wens om niet afhankelijk te zijn van toelevering uit China. De VS bieden het VK geen handelsverdrag, ze heropenen de onderhandelingen met de EU over het TTIP of Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag niét, en ze treden niét opnieuw toe tot het Trans-Pacifische Partnerschap of CPTPP. De VS bieden het buitenland geen grotere markttoegang. Symptomatisch was het IPEF of Indo-Pacific Economic Framework (mei ’22, VSInd+JapZKorAusNZld+FilipViet ThailMalBrunSinga Indon+Fiji) dat afspraken maakte over stabiele handel en bevoorrading, maar geen hogere VS- markttoegang bood. Eveneens symptomatisch was de top (mei ’22) van de VS met de 10 Asean- landen (niet Myanmar) waar de VS 150 mjn $ toezegden, wat schril afstak tegen de 1,5 mjd $ die China beloofde (nov ’21). En ook daar werd geen grotere VS-markttoegang verschaft. De VS lijken bezorgd over buitenlandse wedijver bij hen thuis. Mogelijk is protectionisme de enige manier om van goedkope Chinese onderaanneming af te stappen. Dit kan natuurlijk ook het Westers blok in een Amerikaanse en een Europese sfeer verdelen. En toch stonden de democratieën sterk.
D E E U É É N ? H E T V K Z W A L P T !
De EU leek vrij samenhorig. Ze deed onmiddellijk mee met de Westerse strafmaatregelen tegen Rusland (feb ’22) toen het Oekraïne binnenviel. Rusland sloot daarop de gas af voor landen die weigerden in roebel te betalen (apr ’22). Later sloot Rusland ook de gastoevoer via Noordstroom 1 af. De EU beantwoordde dat met een gasakkoord met Egypte voor LNG-leveringen uit een Israë- lisch gasveld in de oostelijke Middellandse Zee (jun ’22) en met een gasakkoord met Azerbeidzjan (jul ’22), terwijl Duitsland een gasakkoord met Katar sloot (apr ’22), en ook leveringen uit de VS, Noorwegen, Peru, Venezuela en Nigeria voor de EU de alternatieven werden. Polen opende een gaspijpleiding via Denemarken met Noorwegen (sep ’22). Duitsland, zwaar getroffen omdat het gas ook de grondstof voor zijn petrochemie vormt, heropende steenkoolmijnen, wil 3 kerncen- trales langer in gebruik en bouwde in ijltempo 2 nieuwe LNG-terminals (apr ’22). De EU kon vervolgens besluiten (mei ’22) zijn afhankelijkheid van olie, gas en kolen uit Rusland te beëin- digen in 2027. Wat olie betrof besloot de EU (jun ’22) om van Rusland geen olie per tanker (5 dec ’22) en geen geraffineerde producten per tanker (5 feb ’23) meer te kopen. Voor de olie-invoer per pijplijn kregen Hongarije, Tsjechië en Slovakije uitzonderingen. De EU (dec ’22), de G-7 en Aus- tralië plafonneerden olie uit Rusland op 60€/vat en gas uit Rusland op 180€ Mw/u. Dit belet EU- rederijen en EU-verzekeraars medewerking aan te dure Russische leveringen naar 3e landen (China,India), wat Ruslands inkomen verder zal inperken.
Duitsland heroriënteert zich. Duitsland voerde geopolitiek een omwenteling door toen het afstapte van 50 jaar Ostpolitik (1970-2022), van “Wandel (verandering) durch Handel”, van het aanleggen van gas- en oliepijpleidingen bij de Sovjets en het dan afhankelijk zijn van de invoer van goedkoop Russisch olie en gas. Duitsland keurde o.a. de reeds aangelegde gaspijpleiding Noordstroom II niét goed (feb ’22). Eveneens geopolitieke baanbrekend was dat Duitsland eenma- lig 100 mjd€ in landsverdediging investeerde, en zijn begroting landsverdediging optrok tot 2%
4/14
van zijn bbp (mrt ’22). Minder positief was dat 50% van het Duitse legermateriaal niet leek te werken. Wel leverde Duitsland afweertanks Gepard en raketbatterijen Mars II aan Oekraïne, wat Rusland schokte (sep ’22). EM Scholtz bezocht later Xi Jinping in China (nov ’22), waarmee hij de handel en de investeringen met China wilde zeker stellen, zonder overleg met de EU, de G-7 en de Navo, een alleengang dus. Verder was Duitsland, in zijn hoge gasnood, boos op Frankrijk dat een gasleiding van Spanje naar Duitsland weigerde. De jaarlijkse toppen van Duitse en Franse mi- nisters werden afgezegd (nov ’22), wat het Duits-Franse tandem in de EU veronzekert. Ook dit was baanbrekend. In Vlaanderens belang mag de economie-reus en cultuurverwant gerust ruziën met Frankrijk, maar hij moet wél de EU leiden en alleengangen vermijden.
Het VK komt over als politiek ontwricht en door Brexit verwond. Na Boris Johnson (een leugen- journalist) benoemde de Conservatieven Liz Truss (alombekend intellectueel pluimgewicht) tot EM (sep ’22). Haar belastingverlaging voor de rijken deden het pond duikelen en leidde tot haar ont- slag (okt ’22). Inmiddels is het VK het enige G-7-land waarvan de economie het pre-Covid-peil niet bereikt, en waarvan de uitvoer en de investeringen ondermaats blijven (Brexit). Londens financiecentrum lijkt ook zwakker, nu de Parijse beurs waardevoller en de Amsterdamse drukker werd (dec ’22). De VS weigeren het VK bovendien een handelsverdrag, terwijl dat met de EU (dec ’20) is bedreigd indien het VK daarin de regelingen rond Noord-Ierland betwist. De katholieken zijn er talrijker dan de protestanten geworden (okt ’22) wat krachtens het Goedevrijdagakkoord van 1998 referenda voor aansluiting bij Ierland mogelijk maakt. Bovendien bootsen de Britse elites de VS na zonder hun ondernemingszin, leven in vergane glorie en afstands tegenover hun volk, en verwaarlozen de Britse overheid en de infrastructuren. De Nederlanden zien zo hun tegengewicht voor Duitsland en Frankrijk alsmaar verder zwalpen, wat ook hén geopolitiek verzwakt.
Stabiliserend voor de EU waren de Italiaanse verkiezingen (sep ’22) die tot de uiterst-rechtse Meloni-regering in Italië leidden (okt ’22). Meloni verwerpt namelijk ondemocratisch uiterst-rechts en het fascisme, waardoor uiterst-rechts veel beter in de Europese democratie past. Mogelijk vormt Meloni hier een precedent voor andere uiterst-rechtsen in Europa. Dit zou ruimschoots Duitslands Chinese alleengang t.a.v. de EU goedmaken. Overigens, Oekraïne en Moldavië, be- dreigd door Rusland, werden kandidaat-EU-leden van de EU (jun ’22), wat kandidaturen in de Balkan versnelde. Servië en Montenegro worden waarschijnlijk EU-lid in 2025, Noord-Macedonië en Albanië kort daarna. De EU lijkt populair door haar vaccin-aankopen, haar anti-immigratie- beleid, haar samenhorigheid t.a.v. Rusland, en het brokkenparcours van de Britse EU-verlater. Misschien is Duitslands alleengang louter een overreactie bij het plots uiteenspringen van een halve eeuw Ostpolitik. Globaal leek de EU het goed te doen. Dat in België een Griekse onder de 14 ondervoorzitters van het Europees Parlement betrapt werd (dec ’22) op omkoping door Katar en Marokko is echter wel een flinke spat op het blazoen.
R U S L A N D I S G E E N G R O O T M A C H T M E E R
Rusland betreurt dat Oekraïne met daarin Kiev, bakermat van de Russisch-orthodoxe godsdienst en van de Russische cultuur (886+998) zich, eenmaal onafhankelijk (1991) op de Navo en de EU richtte (Oranje Revolutie 2004, Maidanrevolutie 2014). Rusland reageerde door in 2014 de Rus- sischgezinde, Zuid-Oekraïense Krim aan te hechten en een onafhankelijkheidsstrijd in de Rus- sischgezinde, Oost-Oekraïnese Donbas (Loehansk+Donetsk) te steunen. Rusland promootte bovendien de autocratie en steunde die in Wit-Rusland (aug 21) én in Kazachstan (jan 22) toen die daar in moeilijkheden geraakten.
In 2022 barstte de bom. Rusland viel Oekraïne op 2 fronten aan (24 feb 22), in Noord-Oekraïne richting de steden Kiev en Charkiv, in Zuid-Oekraïne richting Cherson dat ingenomen werd. Ge- zien Ruslands overwicht in bevolking (149 vs 42 mjn), economie en leger (2,9 vs 1,1 mjn) werd verwacht dat Oekraïne in enkele dagen zou bezwijken. Maar het offensief stokte vóór Kiev. Een
5/14
Russische militaire kolom van 64 km lang viel er stil bij gebrek aan brandstof en aan mondvoor- raad. Ruslands logistiek liet het afweten. Rusland kon, ondanks zijn luchtoverwicht (1.511 vs 98 gevechtsvliegtuigen), het Oekraïense luchtruim al evenmin overheersen. Oekraïense raketten vernielden immers zowel helikopters als vliegtuigen, tanks als gepantserde voertuigen. De oor- logvoering leek veranderd, raketten overheersten het slagveld 1. Rusland moest terugtrekken vóór Kiev en Charkiv, terwijl Oekraïense raketten de Moskva, het vlaggeschip van de Russische Zwarte-Zeevloot, kelderden (apr 22). Dat zijn troepen burgers folterden en doodden discredi- teerde Rusland nog meer (Boetsja apr 22). Opvallend was dat ook Russisch hackers weinig ver- mochten. En terwijl Poetin de Navo terug wilde naar de grenzen van vóór 1997, vroegen en kre- gen Finland en Zweden hun toetreding tot de Navo (mei+jul ’22). De snelle interventiemacht van de Navo werd verzevenvoudigd van 40.000 naar 300.000 man (jun ’22). Ook hier mislukte Poetin. Door de steden met geschut te verpulveren veroverde Rusland wel Marioepol (mei 22), wat een landbrug tussen de Krim en de Donbas zekerstelde, en dan Severodonetsk en Lysytsjansk in Loehansk (jun+jul 22). Oekraïne viel vervolgens de daarvoor benodigde granaatopslagplaatsen aan met raketbatterijen, o.a. Amerikaanse Himars (jul 22). Bij gebrek aan vrachtwagens vervoert het Russisch leger vooral per spoor, wat de bevoorrading, de opslagplaatsen en de bevelcentra sneller opspoorbaar maakt (VS-satellieten+Oekraïense verkenningsdrones). Rusland kan door zijn industriële zwakte zijn krijgsvoorraden ook niet bijtijds aanvullen. Oekraïne heroverde zo de steden Izjoem en Koepjansk in Charkiv (sep 22) en Lyman in Donetsk (okt 22) en dan zelfs de stad Cherson (nov 22). Rusland had kort voordien “volksraadplegingen” gehouden in Cherson, Zapo- rizja, Donetsk en Loehansk die voor aanhechting stemden, wat gebeurde (sep ’22). Rusland mobiliseerde een bijkomende 300.000 man (sep ’22). Na een aanslag op de Kertsjbrug tussen Rusland en de Krim viel Poetin met raketten en Iraanse drones Oekraïnes elektriciteitscentrales aan (okt 22) waarop Oekraïense drones basissen diep in Rusland bestookten (dec 22), wat Rusland verontrustte.
Wat Rusland op termijn diplomatiek versterkt is dat het in Oekraïne is teruggedrongen tot de overwegend Russischtalige delen. En die zouden, ook bij een vrije volksraadpleging door b.v. de VN of de OVSE, wel eens opnieuw voor aanhechting bij Rusland kunnen kiezen (Krim, Loe- hansk, Donetsk, Zaporidzja, Cherson). Gebiedswinst boeken door agressie kan evenwel niet. Ook Hitler herstelde eerst gekrenkt zelfbeschikkingsrecht (Linker-Rijnoever, Oostenrijkers, Sudeten- Duitsers). Rusland kan dit goedmaken door eerst uit Oekraïne te trekken, en bijkomend de Rus- sischtaligen uit Transdnjestrië en uit Kaliningrad te repatriëren. Om verdere enclaves te vermijden kunnen de VN of de OVSE dan bijkomende volksverhuizingen afspreken. Maar betekent Rus- sischtaligheid automatisch Russischgezindheid ? De oorlog maakte van Oekraïne een natie. Mogelijk willen Oekraïnes Russischtaligen helemaal niet bij Rusland, en dan wint Rusland niets.
Rusland is geen grootmacht meer. Een kleiner buurland niet aankunnen en er door verslagen worden kan niet. Dit bleek toen de VS hun ex-CIA-hoofd Petraeus in eigen naam lieten zeggen dat als Rusland tactische kernwapens in Oekraïne inzette, de VS de Russische Zwarte-Zeevloot en de Russische bezetting in Oekraïne zouden opkuisen (okt ’22). Kortom, Ruslands kerndrei- gingen werden gerelativeerd, en de VS menen conventioneel Rusland snel te kunnen overrom- pelen. Dat Rusland de VS meldde opnieuw over New Start te willen praten (nov 22) leek op terugkrabbelen. Rusland verzwakte tegelijkertijd t.a.v. “vriend” China, dat al lang snuffelt richting Noordpoolzee, en dus onrechtstreeks richting Siberië. Een tegengewicht voor Ruslands zwakte en de destabilisering van het machtsevenwicht was de grotere Westerse eenheid in de EU, de G-7 en de Navo, en de hoogwaardigheid van de Westerse wapens.
Economisch houdt Rusland stand. De VS, Canada en de EU bevroren als strafmaatregel 630 mjd $ Russische tegoeden, zetten 8 Russische banken uit Swift, en sloten hun luchtruim voor Russische vliegtuigen. De meeste Westerse firma’s sloten hun fabrieken of horeca- en winkel-
1 Raketten afgevuurd door goedkope robotvliegtuigen domineren het slagveld. Haftar in Libië kreeg van Jordanië Chinese drones (feb ’20) maar werd teruggeslagen door Turkse drones (mei ’20), Turkse drones deden Azerbeidzjan Armenië overwinnen in Nagorno-Karabach (sep-nov ’20), Turkse en Iraanse drones lieten Ethiopië toe Tiger te bedwingen (sep ’22), en met Iraanse drones bestookten de Houthi’s in Jemen de VAE (jan-feb ’22) en Saoedi- Arabië (mrt ’22).
6/14
ketens in Rusland. Voor Rusland dreigt ook een tekort aan vliegtuigonderdelen en aan chips voor de industrie. Wel moet Rusland de Westerse banken nog 121 mjd $. Rusland bedreigde de EU met olie+gasinhoudingen (25+40% EU-bevoorrading) en eiste betalingen in roebel (apr ’22). De EU zocht koortsachtig alternatieve bevoorradingswegen en slaagde daarin (vooral Duitsland). Duitsland eindigde zijn 50 jaar Ruslandvriendelijke Ostpolitik en schorte de pas aangelegde gaspijpleiding Noordstroom-2 op (feb ’22). Nadat Rusland het Slangeneiland aan Oekraïne weer verloor, konden de VN en Turkije een akkoord bemiddelen dat de graanuitvoer van Oekraïne en Rusland over de Zwarte Zee naar de rest van de wereld (dreigende hongersnood in Afrika) her- stelde (jul ’22). Rusland sloot later Noordstroom-1 af, ook in de Oostzee (sep 22). Onbekenden vernielden die pijpleiding bovendien met springladingen (sep ’22). Rusland profiteerde deels van de prijsstijgingen van olie (uitvoer gehandhaafd) en gas (uitvoer verminderd, opbrengst hoger) om- wille van de oorlog, en kon met kortingen alternatief leveren aan India en aan China. Olie- en gasleveringen met tankers worden evenwel bemoeilijkt omdat Westerse verzekeringsmaatschap- pijen ze niet meer dekken. Ook moet Rusland pijpleidingen en LNG-terminals voor Azië bijbou- wen indien het op termijn zijn hoofdinkomen uit olie- en gas wil vrijwaren. Voor dit bijbouwen heeft Rusland de kennis van zaken niet. Maar de Russische begroting is verzekerd , althans voorlo- pig, en de oorlog kan doorgaan.
China steunde Rusland vanaf de Krim-aanhechting in 2014, o.a. met pijpleidingtechnologie die het Westen Rusland ontzegde. Rusland en China voeren samen vlootmaneuvers in de westelijke Stille Oceaan uit, Rusland steunde China vs. Aukus, en beide hebben een “grenzenloze vriend- schap” (4 feb 22). Maar China’s Aziatische Infrastructuur-investeringsbank (Nieuwe Zijderoute) stopte, omwille én van zodra de inval in Oekraïne, met leningen voor Ruslands pijpleidingen (mrt ’22). Xiaomi verliet Rusland (mrt ’22). Op de top van zijn Shanghai-Samenwerkingsorganisatie (sep ’22) bleek Xi Jinping “bezorgd” terwijl India “vrede” wilde, op de VN wilde de Chinese diplomaten ook “vrede” (sep 22), en met Duits kanselier Scholtz op bezoek verzette Xi Jinping zich “tegen kerndreigingen” (nov ’22), wat hij herhaalde t.a.v. VS-president Biden op de G-20 (nov ’22). Poe- tin maakte zijn nederlagen immers goed door geregeld te dreigen met Ruslands kernarsenaal (feb+ mrt+apr+sep ’22). Rusland geraakte zo diplomatiek geïsoleerd. In de Algemene Vergade- ring van de VN werd Ruslands inval veroordeeld (mrt ’22,141+5tegen+35onthouding) alsook de Russische aanhechtingen (okt ’22,143+5tegen+35onthouding). China en India onthielden zich telkens. De AV/VN wilde tenslotte Rusland zelfs vervolgen en schadevergoeding doen betalen (nov ’22, 94+14tegen+73onthouding), China stemde tegen, India onthield zich.
Geïsoleerd Rusland kan nog gebied winnen op Oekraïne, maar is geen grootmacht meer. Rus- lands hoofdinkomen uit olie en gas (China en India vragen spotprijzen, betaalbaar in eigen munt) en economie zijn beschadigd door een Westers embargo dat decennia kan duren (cfr. Sovjet- unie). Rusland kan slechts aanleunen op China, dat gevaarlijke belangstelling heeft voor Siberië en voor de Noordpool, en desalniettemin Ruslands aanschurken tegen zich maar half en half waardeert.
C H I N A L O O P T V A S T I N Z I J N G E L D I N G S D R A N G
China lijkt afgeremd door zijn economie. De Chinese groei leek af te vlakken tot 3,2% (8,1% in 2021). Drie factoren remden haar. Ten eerste was daar de vastgoedcrisis, uitgelokt omdat de regering door kredietverkrapping speculatie wil tegengaan, wat zelfs heel grote vastgoedgroepen zoals Evergrande deed wankelen. Ten tweede wil China de macht van de technologieoligarchen van Ali Baba en Tencent inperken wat zijn technologie-sector verstoort (buitenlands kapitaal trekt weg). En laatst maar niet minst, China wordt zijn Covid-pandemie niet te baas. Zijn Sinovac- en Sinopharm-vaccins blijken ondoelmatig. En de bevolking woelde tegen de grootse ophokkingen en quarantaines (nov ’22). Het Nul-Covidbeleid moest worden opgegeven (dec ’22) en het aantal nieuwe besmettingen steeg tot 1 miljoen per dag (jan ’23).
7/14
China is tevens ongerust dat de Covid-pandemie (2020+2021) het Westen zijn afhankelijkheid van Chinese basisproducten (maskers, beschermende kledij, chips, containers) deed inzien. Daardoor willen de VS en de EU nu minder basisproducten uit China (delokalisering ongedaan maken) wat hun inflatie zal opdrijven maar ook China’s industriële basis kan aantasten. En China’s uitvoer blijft groter dan China’s consumptie, ondanks inspanningen om die op te drijven.
China zal Taiwan minder snel aanvallen nu Oekraïne zo weerbaar bleek tegenover Rusland. China’s aanvalslust bleef evenwel. VS-Huisvoorzitster Pelosi bezocht Taiwan (aug ’22) waarop China in 5 zeezones rond Taiwan maneuvers hield. De VS voorzagen bijkomende militaire steun voor Taiwan (dec ’22) waarop China Taiwan omsingelde met 71 vliegtuigen en 7 schepen, terwijl 47 vliegtuigen de middellijn in de Straat van Taiwan overschreden. Doch Oekraïne bewees het, Westers wapentuig is superieur. In de Zuid-Chinese Zee geldt dit kwalitatief én kwantitatief. China moet een zeestraat van 130-177km over en Taiwan heeft massa’s scheepsdoelraketten. Taiwans 411 gevechtsvliegtuigen staan in berghangars. De VS hebben een vliegdekschipgroep in Okinawa, hun 7e Vloot in Yokosuka, en kunnen snel nog 2 vliegdekschipgroepen inzetten. Ze bezitten 11 vliegdekschepen, China 3, en van mindere kwaliteit. De VS hebben 2700 gevechts- vliegtuigen, China 1600. En een derde factor stak de kop op. Oorlogvoeren verandert. Ruslands nederlaag vóór Kiev en Charkiv plus het zinken van de Moskva toonden de vernielingskracht van raketten en drones. China’s mogelijke ontschepingsvloot loopt meer risico’s. De VS haalden bovendien hun achterstand in hypersonische raketten in. China kan er omgekeerd VS-vliegdek- schepen mee kelderen. Maar met een eilandenketen zoals de Filipijnen, Taiwan, de Riukiu-eilan- den (Okinawa) en Japan kan het Westen China inperken, ook zonder de VS-vliegdekschepen.
Mogelijk zullen ook diplomatieke ontwikkelingen China wat intomen. China schrok van de Wester- se samenhorigheid én standvastigheid t.a.v. Rusland. Met de strafmaatregelen sneden de EU en vooral Duitsland zonder verpinken in eigen vlees. Bovendien financierden de VS en de EU gul de Oekraïense oorlogsinspanning. Hitler leerde het Westen om snel te reageren op oorlogen van autocraten, wat ook China zich zal heugen. In eigen regio moest China trouwens vaststellen dat vloten van Europese Navolanden (VK,Fr,D,Nl,Dk) de Zuid-Chinese Zee aandeden, en dat Australië en Nieuw-Zeeland, Japan en Zuid-Korea Navo-bijeenkomsten bezochten (jun ’22). Japan besloot ook een jager te bouwen met het VK en met Italië (dec ’22), en zoals Duitsland zijn begroting voor landsverdediging op de krikken van 1% naar 2% van zijn bbp. Japan ontwikkelt tevens hypersoni- sche raketten en wil raketten die afvuurbasissen in Noord-Korea en China kunnen treffen (dec ’22). Ook de tops van de Quad (mei’22 VS,Jap,Australië, India) en de G-7 (jun ’22 VS,Can,VK,D,Fr, It,Jap) waren tegen China gericht (Taiwan,Senkaku-eilanden, Zuid-Chinese Zee). China leek in een Westers indammingsbeleid ingebed te geraken. Een tegengewicht was evenwel Saoedi-Arabië dat Xi Jinping uitnodigde voor een top met de Golf Samenwerkingsraad en met 14 Arabische landen in het geheel (dec ’22). Daarmee sloeg China zonder veel eigen inspanning een bres in die indamming (Saoedi-Arabië is boos op de VS). Toch kan die indamming China mogelijk inperken.
Het wantrouwen t.a.v. China steeg ook nog eens omdat China zijn halo van welwillende reus met eerbied voor binnenlandse zaken van Europese staten afschudde. China’s optreden in de Zuid-Chinese Zee vanaf 2014, en tegen Taiwan en tegen de Senkaku-eilanden vanaf 2016 en zijn wolfkrijgers-diplomatie vanaf 2017 bereidden dat voor, alsook China’s propageren van zijn eigen autocratie boven democratie, mensenrechten en rechtsstaat (Litouwen jan ’22). Toppunt was wel China’s steun voor Ruslands aanvalsoorlog als antwoord op de uitbreiding van de Navo. China mengde zich zo zonder meer in Europa (feb ’22). Dat China daar voorbehoud aan toevoegde (Aziatische Infrastructuur-investeringsbank, Xiaomi, “ongerustheid” “vredeswil” “tegen kerndrei- gingen”) veranderde daar weinig aan, dat Xi Jinping zich uitsprak voor stabiele relaties met de VS (G-20 nov ’22) al evenmin. Want de Chinees-Russische vlootmaneuvers in de Oost-Chinese Zee gingen onverminderd door (dec ’22). Xi Jinping in moeilijkheden zet zijn dreigende bondgenoot- schap met Rusland voort.
Het halo van welwillende reus verliezen deed China ook in het kader van zijn Nieuwe Zijderoute. China bouwde in Sri Lanka de haven van Hambantota die het mocht overnemen (jan ’22) omdat
8/14
Sri Lanka zijn leningen niet kon aflossen. Maar China moest er tegelijk Colombo Port City verder uitbouwen, een 25-jaren project (2014-2039). Doch een haven overnemen van een klein ontwikke- lingsland in faling maakte het Globale Zuiden wantrouwig. Een succes was dat China Argentinië deed toetreden tot de Nieuwe Zijderoute (feb ’22), mits 23,7 mjd $ Chinese investeringen welis- waar. Maar China’s hulp aan de Sovjetnostalgische oorlog van Rusland tegen Oekraïne maakte de Centraal-Aziatische staten, zélf ex-Sovjetrepublieken, wantrouwig (sep ’22). En de 11 Zuidoost- Aziatische Asean-landen traden wel toe tot China’s RCEP (11/’20 RegionComprehEconPartnr schp+ChJapZKorAustrNwZlnd), maar dat deden verschillende van hen ook tot het Japanse CPTPP (3/’18 ComprProgrTrnsPacifPartnrshp,VietnMaleisBrunSingap+JapAusNZlnd+CanMex PeruChil) en nu tot het Amerikaanse IPEF (mei ’22 IndoPacifEconFramew,VietnThailMaleisBrun SingapIndonFilipn+VSJapZKorAusNZlnd,IndiaFiji). Hier schijnen Cambodja en Laos (hogesnel- heidstrein Kunming-Vientiane, dec ‘22) het meest aan China gebonden. Toch lijkt zich tegenover het Westers blok al bij al nog altijd geen Chinees blok te vormen. Temeer dat in 2022 de econo- mie van enerzijds India, anderzijds Indonesië en de andere Asean-landen het goed leken te doen.
Kortom, China’s kansen krimpen. Taiwan aanvallen kan moeilijk nu het Westen zo krachtig Rus- land weerstaat, China wil indammen, raketten zo’n vernieilingskracht hebben, en hypersonische raketten erger lijken (vlootvernietiging). Idem met economisch domineren. Nu Covid, vastgoed en elektronica China’s economie vertragen, de partners van de Nieuwe Zijderoute aarzelen, en het Westen van China’s producties af wil, lijkt het erop dat China minder de wind in de zeilen krijgt.
H E T M I D D E N – O O S T E N V S. I R A N I P V V S. I S R A Ë L
Israël kon rustig de Palestijnen in de Gazastrook bestrijden en die op de Westoever bezetten. Israël had immers al vredesakkoorden met Egypte en Jordanië. VS-president Trump deed ook Bahrein en de VAE er één tekenen (sep ’20) en Marokko idem (dec ’21). De zeemachten van de
9/14
VS, Israël, de VAE en Bahrein maneuvreerden in de Rode Zee (nov ’21). Maneuvers rond Bahrein met 60 andere zeemachten volgden (feb ’22). Israëls EM en president bezochten zowel de VAE (dec ‘21+jan ’22) als Bahrein (feb+dec ‘22). Hun buitenlandministers vergaderden samen met die van de VS, Marokko en Egypte in Israël (mrt ’22). Veel Arabische soennieten verzoenen zich zo langzaam met Israël.
Wel is Israël verontrust dat Iran Hezbollah in Syrië bij de Golanhoogten wil bewapenen met on- bemande vliegtuigen en gps-raketten. Israël bombardeert Syrië daarom geregeld met raketten en met gevechtsvliegtuigen. Ondertussen vinden Arabische staten sjiïtische Arabieren en sjiïtisch Iran bestrijden belangrijker dan Palestina steunen in het Israëlisch-Palestijnse conflict (1948-nu). Dit conflict houdt zo geleidelijk op om tussen het Westen en de islamwereld een splijtzwam te zijn.
De oorsprong van die ontwikkeling ligt in de VS-inval in Irak (2003). De VS vervingen er de soennitische dictatuur van Saddam Hoessein door een democratie (2004-’06), die in Irak de sjiïtische meerderheid aan de macht bracht (2005). Die sjiïeten kijken op naar sjiïtisch Iran dat zo, ongewild door de VS, een sjiïtische landbrug Iran-Irak-Syrië (alawieten)-Libanon(Hezbollah) ten geschenke kreeg, dwars door de bovenkant van het Midden-Oosten. Soennitisch Turkije werd daarmee afgesneden van de soennitische Arabieren in Jordanië en in de Golfstaten. Turkije werd zo bovendien geconfronteerd met een Koerdisch Noord-Irak (2003) dat zelfstandig werd maar in de praktijk, onder VS-bescherming, onafhankelijk is. Dit verontrust Turkije dat in eigen Zuidoost- Anatolië de Turks-Koerdische afscheidingsbeweging PKK bestrijdt. Tijdens de burgeroorlog in Syrië (2011-nu) steunden de VS bovendien de Syrische Koerden in Noordoost-Syrië omdat die het best IS bestreden. Ook Koerdisch Noordoost-Syrië is in de praktijk onafhankelijk onder VS- bescherming. Turks president Erdogan wilde er opnieuw binnenvallen (nov ’22) maar de VS, Rusland en Syrië weerhielden hem telkens. Dit verklaart dat Turkije zich als Navo-lid in de Russisch-Oekraïense oorlog neutraal en bemiddelend opstelde (jul ’22). Al sinds 2003 bedreigen de VS immers, met de Koerden, ongewild en onrechtstreeks Turkijes territoriale integriteit.
Ook Saoedi-Arabië is boos voor die sjiïtische landbrug vanaf 2005. De landbrug versterkt im- mers rivaal Iran die bovendien aan kernbewapening werkt (2002-2015). Soennitisch Saoedi-Ara- bië is extra beducht voor sjiïtische, Iraanse invloed omdat er op zijn aardolievelden aan de Per- zische Golf Saoedische, Arabische sjiïeten wonen. Saoedi-Arabië voelt zich daarenboven in de rug gepakt door Jemen, waar de sjiïtische (zaïditische) Houthi’s, gesteund door Iran, in de Jeme- nitische burgeroorlog (2015-nu) de macht overnamen. Saoedi-Arabië viel daarop Jemen aan (2015-nu). De VS bekritiseerden dit sterk (burgerslachtoffers en hongersnood door VS-wapens). De VAE trokken zich als Saoedisch bondgenoot uit de oorlog terug toen de Houthi’s met Iraanse drones hun olievelden aanvielen (jan ’22). De VS zelf probeerden inmiddels Irans kernwapen- programma in te tomen met het JCPOA (2015, JointComprPlanAction). Maar VS-president Trump trok eruit terug (2018) en Europa (EU,Fr,D,VK) kon Iran vervolgens niet meer beletten om aan kernwapens te werken. Dit verontrust Saoedi-Arabië nog meer. Toppunt was dat het Saoedische regeringshoofd Bin Salman achtervolgd bleef door VS-kritiek voor zijn moord op de VS-Saoe- dische journalist Khashoggi (2018). Toen VS-president Biden Saoedi-Arabië bezocht om de olieprijs te verlagen (jul ’22) reageerde Saoedi-Arabië dwars. Het liet (okt ’22) de Opec+ het productieplafond met 2 mjn vaten/dag verlagen om de olieprijs hoog te houden. Dat verschaft Rusland in zijn Oekraïense oorlog inkomen en drijft wereldwijd de inflatie verder op. Op de koop toe nodigde Saoedi-Arabië China’s president Xi Jinping uit voor een top met de Golfstaten en 14 Arabische landen (dec ’22). Het sloeg zo een bres in het VS-indammingsbeleid rond China.Saoedi-Arabië voelt zich door Iran acuut bedreigd in zijn voortbestaan. Dat Iran woelingen kent omdat zijn zedenpolitie de 22-jarige Mahsa Amini doodde (sep ’22) nadat haar hoofddoek verkeerd zat, verandert hier weinig aan.
Z W A R T – A F R I K A E N L A T I J N S – A M E R I K A T O C H S T A B I E L E R
Al naar gelang het deel van Zwart-Afrika verschillen de toestanden en de stabiliteit heel sterk.
10/14
West-Afrika kende militaire staatsgrepen. In Guinea was er een (sep ’21) tegen de democratische president die langer dan de grondwettelijk toegelaten 2 termijnen wilde aanblijven. In Guinea -Bissau mislukte een staatsgreep (feb ’22). Senegal en Gambia boven hen, Sierra Leone en Liberia onder hen, bleven democratisch. Noordoostelijker verlieten, ná 2 militaire staatsgrepen (aug ‘20+mei ’21), de Franse troepen Mali (feb ’22). Mali, nu met Russische huurlingen, weigert verkiezingen, verjoeg de Franse media, verbrak het militair akkoord met Frankrijk (feb+mrt+mei ’22) en onderdrukte een Franse (?) staatsgreep (mei ’22). In naburig Niger mislukte eveneens een staatsgreep (mrt ’21). Burkina Faso onderging twee militaire staatsgrepen (jan+sep ’22), anti- Frans zoals in Mali. Al Qaida en IS bedreigen immers Mali en Niger, en bezette 40% van Burkina Faso. Er zijn al 2,5 miljoen vluchtelingen, en ook Ivoorkust, Benin en Togo zijn getroffen. In Tsjaad sneuvelde president Déby tegen noordelijke rebellen (apr ’21) waarna zijn zoon hem met Franse steun in een militaire staatsgreep opvolgde. Aan de Golf van Guinea, van west naar oost, bleven Ivoorkust, Ghana, Togo, Benin en Nigeria overigens wél democratisch en stabiel.
In Oost-Afrika werd Soedans militaire staatsgreep (okt ’21) door volksverzet (nov ’21) ongedaan gemaakt, wat de democratie versterkt. Zuid-Soedan daarentegen kon zijn burgeroorlog (2013- 2018) wel eindigen met een eenheidsregering (feb ’20) maar de burgeroorlog ging verkapt door, de helft van de bevolking verkeert in nood en de staatsstructuur blijft onduidelijk. Eritrea is sinds zijn onafhankelijkheid Afewerki’s dictatuur (1993). Ethiopië is een democratie die zijn opstandige regio Tigray bevocht (nov ’20) en tot een bestand bracht (nov ’22). Dzjibouti herverkoos (?) Guelleh voor de 5e maal (apr ’21) als president (1999-nu). In chaotisch Somalië verkozen beide kamers van het parlement (mei ’22) Hassan tot president. Zijn gezag over Somaliland en Puntland (noorden) en over Zuidwest-Staat en Jubaland (zuiden) is beperkt. In Kenia (sep ’22) bevestigde het Hooggerechtshof de overwinning van Ruto in de presidentsverkiezingen (aug ’22) op Nodinga die hierin berust, wat de democratie verstevigt. Oeganda herverkoos (?) dictator Museveni voor de 6e maal tot president. Dictator Kagame werd in Rwanda voor de 3e maal (2017) voor 7 jaar tot president verkozen (?). Boeroendi verkoos (?) dictator Ndayishimiye (mei ’20). In Tanzania is dezelfde partij aan de macht sinds 1961. Na de verkiezingen (dec ‘15+okt ’20) van Magufuli tot president was het geen democratie meer. Na zijn dood verving Suluhu Hassan hem (mrt ’21). De enige staat in Oost-Afrika die als democratie zuiver op de graad lijkt is het stabiele Kenia.
In Centraal-Afrika werd Kameroens Fransgezinde dictator Biya (1982-nu) herverkozen (?) tot president (2018). In de Centraal-Afrikaanse Republiek werd Touadéra wel democratisch herverkozen (dec ‘20) tot president maar door burgeroorlog bleven 14% van de kieskantoren gesloten. Russische huurlingen van de Wagnergroep steunen Touadéra. In Equatoriaal-Guinea is dictator Obiang al sinds 1979 aan de macht. In Gabon zijn dienovereenkomstig sinds 1967 vader en zoon Bongo dictator, ondanks schijnverkiezingen. Dictator Sassou-Nguesso beheerst sinds 1979 de Volksrepubliek Kongo. In de Democratische Republiek Kongo werd Tshisekedi president (dec ’18) alhoewel Fayulu de presidentsverkiezingen won. De M23-militie van Tutsi’s, gesteund door Rwanda en Oeganda, beheerst er de Noordoostelijke Ituri en Noord-Kivu provin- cies. In Centraal-Afrika vertoont dus alleen de gedestabiliseerde Centraal-Afrikaanse Republiek gelijkenissen met een democratie.
In Zuidelijk Afrika daarentegen zijn Angola, Zambia, Malawi en Mozambique, Namibië, Botswana Zuid-Afrika en Lesotho, ingeklemd in Zuid-Afrika, democratieën. In Zimbabwe daarentegen werd dictator Mugabe (1987-2017) vervangen door dictator Mnangagwa. Eswatini, ook ingeklemd in Zuid-Afrika, is absolutistisch onder koning Swati III. Ondanks het stabiliseren van Zwart-Afrika zou Pekings autocratie er dus, weliswaar minder in Zuidelijk Afrika, beperkt in West-Afrika, maar volop in Oost- en Centraal-Afrika, kunnen proberen autocratieën in China’s invloedssfeer in te lijven.
In de Cariben zijn de Bahama’s, de Dominicaanse Republiek en Jamaïca democratieën. De Turks- en Caicoseilanden (VK) en de Kaaimaneilanden (VK) zijn koloniën. Haïti is een democratie maar tegelijk een mislukte staat die Westerse hulp krijgt. En Cuba’s communistische dictatuur werd geplaagd door Covid en door internationale inflatie, moest herhaaldelijk opstanden onder
11/14
drukken (jul ’21+sep/okt ’22), en wil nu economisch liberaliseren zoals China. Mogelijk heeft China hier een kans. Maar het zou de VS wel buitengewoon provoceren.
In de Kleine Antillen zijn onder de Noordelijke Bovenwindse Eilanden de Britse en de Ameri- kaanse Maagdeneilanden kolonies, zoals Anguilla (VK), St.-Martin (Fr), St.-Maarten (Nl), St.- Barthélemy (Fr), Saba (Nl), St.-Eustatius (Nl), Montserrat (VK) en Guadeloupe (Fr), terwijl Antiqua en Barbuda, Saint Kitts en Nevis alsook Dominica democratieën zijn. Onder de Zuidelijke Bo- venwindse Eilanden is Martininque (Fr) een kolonie, Saint Lucia, Saint Vincent en de Grenadines, Grenada en Barbados zijn democratieën. Ook Trinidad en Tobago is een democratie. De Bene- denwindse Eilanden Aruba (Nl), Curacao (Nl) en Bonaire (Nl) zijn koloniën. De Kleine Antillen lijken té koloniaal of té democratisch om China veel kansen te bieden.
In Centraal-Amerika vecht de linkse, democratische Mexicaanse president tegen drugkartels en tegen omkoperij. Zo ook Honduras, dat een linkse presidente verkoos (dec ’21). Guatemala en El Salvador zijn eveneens wankele democratieën, zoals NIcaragua dat dreigt een socialistische Ortega-dictatuur te worden. Belize, Costa Rica en Panama daarentegen lijken stabiele democra- tieën. Zou Nicaragua China helpen om gemakkelijker Cuba en Venezuela te bereiken ? Zou Nica- ragua China toelaten om een alternatief Panama-kanaal doorheen zijn grondgebied te graven ? Ook Zuid-Amerika bestaat vooral uit democratieën, uitgezonderd Venezuela, een socialistische dictatuur die alsmaar dieper duikt. Naburig Columbia stemde voor het eerst voor een linkse president (jun ’22). Het land lijkt de macht van de drugkartels terug te dringen. In Ecuador volgde centrum-rechtse president een linkse op (mei ’21). Guyana is een wankele democratie, Suriname een stabiele democratie, Frans-Guyana een kolonie. Guyana en Suriname hebben olie ontdekt in hun kustwateren, wat hun toekomst verzekert. Brazilië verkoos onlangs (okt ’22) een linkse presi- dent, tegen de Trumpiaanse Bolsonaro in. In Peru belette een overwegend rechts parlement de uiterst-linkse president te regeren, zette hem af en vervolgde hem (dec ’22). In Bolivië was al een linkse president afgezet (nov ’19) die ongrondwettelijk een vierde termijn zocht. Er werd evenwel opnieuw voor een linkse president gekozen (okt ’20). Chili verkoos een linkse president wiens grondwetshervorming afgekeurd werd (sep ’22) maar die herbegon. Ook Argentinië verkoos een gematigd linkse president (okt ’19). Paraguay en Uruguay zijn stabiele democratieën. Latijns- Amerika’s democratieën, zelfs stabiel, blijven erg corrupt, Uruguay en Costa Rica nog het minst. Kan dit, naast investeringen en handel, voor China de deur verder op een kier zetten ? Chaotisch Venezuela is hier interessant, Argentinië doet al mee aan de Nieuwe Zijderoute.
A A N D A C H T V O O R O C E A N I Ë E N D E S T I L L E O C E A A N
China wil doordringen in een Oceanië beheerst door de VS en hun bondgenoten. De grootste eilanden zijn er Australië en Nieuw-Zeeland, democratieën met onderscheidenljik 25 en 5 miljoen inwoners. Overigens wonen er boven hen, in zwart Melanesië,13 miljoen mensen, in Micronesië, verder boven hen, 0,5 miljoen mensen, en in Polynesië, ver oostelijk, diep in de Stille Oceaan, 0,7 miljoen mensen. De Stille Oceaan omspant de helft van de planeet. De eilanden van Melanesië, Micronesië en Polynesië zijn verenigd in het Pacifische Eilandenforum PIF (2000, uit Zuid-Paci- fisch Forum 1971, AusNZld+NwCaledFrPolyn+PapNwGuinSalomVanuatFij+PalauMicronMarshl NauruKirib+CookTuvalSamNiueTong). Vele eilanden zijn klein, maar de Exclusief Economische Zones (360 km) die het VN-Zeerechtverdrag hen errond verleent zijn reusachtig, zodat hier grote belangen inzake olie- en gas, grondstoffen, bijzondere aardmetalen en visserij op het spel staan.
.
Melanesië bestaat uit de democratiëen Papoea-Nieuw-Guinea op het eiland Papoea, dan oostwaarts de Salomonseilanden, Vanuatu en Fiji. Nieuw-Caledonië (Fr) daarentegen is een kolonie2. De 4 Melanesische democratieën zijn verenigd in de MSG (Melanesiche Voorhoe- degroep, 1986+2007, Kanaken van NwCaled, Indon geassoc. doorheen 5 Melan.Indon.provincs,
2 We gebruiken het woord “kolonie” voor alle niet soevereine gebieden, dit om een verwarring met allerlei misleidende terminologie zoals ‘overzeese gebieden” te vermijden.
12/14
O-Timor+Indon.W-Papoea waarnemer). Hun secretariaat in Vanuatu werd hen geschonken door China (2007). De MSG wil vooral de regionale handel bevorderen.
In Micronesië is Minami Torishima Japans grondgebied en de Noordelijke Marianen, Guam en Wake (VS) kolonies. Ten zuiden daarvan zijn Palau, de Marshall-eilanden en Micronesia demo- cratiën verdedigd door de VS in het Compact of Free Association (1986). Nauru is een demo- cratie nauw verbonden met Australië. Kiribati, dat zich van Micronesië tot ver in Polynesië uit- strekt, is eveneens een democratie. De 5 Micronesische democratieën dreigden (feb’21-feb’22) het PIF te verlaten omdat de secretaris-generaal niet roteerde tussen Macronesië, Micronesië en Polynesië (was opnieuw een Polynesiër uit Cookeilanden). Alleen Kiribati trok daadwerkelijk uit het PIF terug (jul ’22).
In Polynesië behoren de Hawai-eilanden en daaronder de eilanden Johnston, Palmyra, Howard- Baker en Jarvis tot het VS-grondgebied. Ten zuiden daarvan zijn Tokelau (NwZlnd), Amerikaans Samoa (VS), Wallis en Futuna (Fr) kolonies, zoals ten oosten daarvan Frans-Polynesië (Fr) en Pitcairn (VK). Het Paaseiland is Chileens grondgebied. Kiribati, de Cookeilanden, Tuvalu, Samoa, Niue en Tonga zijn de 5 Polynesische democratieën (Kiribati’s hoofdstad ligt in Micronesië).China boekte succes en heeft kansen. De Salomonseilanden tekenden met China een veiligheidspact (apr ’22). China zou er op aanvraag ordetroepen zenden en zijn oorlogsschepen zouden de havens mogen aandoen. China stelde daarenboven (mei ’22) een gelijkaardig pact inzake veiligheid, cyberveiligheid en economie aan Melanesiës Oost-Timor, Papoea-Nieuw- Guinea, Vanuatu en Fiji voor, aan Micronesiës Kiribati en aan Polynesiës Samoa en Tonga. Aanvaarding bleef voorlopig uit. Opvallend was dat China in Micronesië alleen Kiribati aansprak, en in Polynesië niet de Cookeilanden, Tuvalu en Niue. De Cookeilanden en Niue zijn immers soeverein maar verbonden met Nieuw-Zeeland. Tonga deed mee (jun ’22) aan de tweejaarlijkse Amerikaanse Rim of Pacific-zeemachtmaneuvers (1971, VSCanVK+JapZKorAusNZld+ FrNl+ ColPeruChil+ThailMalSingIndon) wat China minder zal bevallen. Maar in Melanesië is er Fiji. En Fiji is een democratie met staatsgrepen (1987-’92, 2001-’14). Vanaf 2014 hield Fiji evenwel democratische verkiezingen, inbegrepen onlangs nog (dec ’22). En Fiji nam deel aan het Ame- rikaanse Indo-Pacific Economic Framework IPEF (mei ’22, VSInd+JapZKorAusNZld+FilipVietThailMalBrun SingapIndon+Fiji). Maar Kiribati buiten de PIF biedt kansen. Kiribati dook niet op (Niue evenmin) voor de VS-Pacifische-Eilandstatentop (sep ’22, uitgenodigd 4+5+5+Fr.Polyn+ NwCaled), het antwoord van de VS op de Chinese penetratiepoging. Met Kiribati zou China tot midden in de Stille Oceaan geraken, b.v. op het eiland Kanton. De VS traden ook op tegen Chi-
13/14
na’s onwettige visserij in de exclusief economische zones in de Stille Oceaan via de toppen (mrt+ sep ’21, mrt+mei ’22) van de Quad (Vierzijdige Veiligheidsdialoog, 2007 dan 2017, JapVSIndAustr) die de IPMDA of Indo-Pacific Partners Maritime Domain Awareness opstartten (mei ’22). Maar de inzet is enorm, en China heeft geduld
V L A A N D E R E N I N E E N W O E L I G E W E R E L D
De Russische MBZ Lavrov vroeg op Frankrijks TF1 inzake de Oekraïne-oorlog (jun ’22) wat Frankrijk ervan zou denken indien België het Frans afschafte. Lavrov en Frankrijk weten blijkbaar niet dat België het Frans in Vlaanderen al honderd jaar geleden afschafte, met de Eentaligheidswet (1921). De uitvoeringswetten volgden snel, met de vernederlandsing van de universiteit van Gent (1930), van het bestuur en van het middelbaar onderwijs (1932) en dan van het gerecht (1935). Besluit ? Vlaanderen is onbekend. Zelfs met de 2e grootste persconcentratie ter wereld in Brussel blijft Vlaanderen een blinde vlek. Ook voor buitenlanders die na hun pensioen in Vlaanderen blijven wonen, is Vlaanderen vreemd. De verklaring is dat al die mensen Vlaanderen liefst niet leren kennen. Geopolitiek is dat een voordeel, en dat kan beter zo blijven.
Want de hoofdstad van Vlaanderen, Brussel, is ook hoofdstad van de EU en de Navo, twee supranationale betrachtingen, de Europese eenmaking en de Atlantische zelfverdediging. België, een land gespeend van nationaal gevoel, is zo een meerwaarde en een ideale vestigingsplaats. Dat de Vlamingen België en zijn Franstaligheid bedreigen wordt daarom afgekeurd. Een overwinning van een klein nationalisme in de hoofdstad van de EU en de Navo zou overigens een blaam zijn voor hun supranationale gedachten. Verder houden leden van grotere culturen er niet van dat één van hen het onderspit moet delven tegen een kleinere cultuur. Het zou bij hen thuis mensen op ideeën kunnen brengen. Bovendien, veel buitenlanders die in België werken verwach- ten er bijna altijd Franstaligheid, wat de Fransvriendelijken aantrekt, en de minder Fransvriende- lijken doet wegblijven. Ook dat zorgt ervoor dat de Brusselse buitenlanders van Vlaanderen weinig of niets willen weten. En zoals de EU en de NAVO denken, zo denken hun lidstaten. Vlaanderens onafhankelijkheid telt weinig vrienden. Maar geen nood. Naties die ook maar ergens de moeite lonen behoeven geen vrienden, alleen bondgenoten.
Wat Vlaanderens onbekendheid betreft, het Vlaamse quadropolie, nl. VRT, Mediahuis, Persgroep en Roularta, waar alle Vlaamse tv-zenders, radiostations, kranten en tijdschriften toe behoren, doet er een schep bovenop door zich onaflatend belgicistisch op te stellen. Dat wil zeggen dat ze gegevens die Belgiës broosheid verluchten (b.v. ruzies tussen de Vlaamse en de federale diplo- matie) verzwijgen of bagatelliseren. En omdat de buitenlandse perscorrespondenten in Brussel voor Belgische info op het quadropolie terugvallen, blijft Vlaanderen nog meer onbekend. En omdat Vlamingen buitenlanders graag vertellen wat ze willen horen, blijft Vlaanderen dubbel onbekend. En door de Belgische diplomatie, waarvan de Nederlandstaligen in Brussel steevast Frans spreken, blijft Vlaanderen driedubbel onbekend.
Maar mogelijk kan dat beter zo blijven. Indien het buitenland zou beseffen hoe broos België is geworden, kan het anti-Vlaams optreden. Indien de EU en de Navo zouden beseffen hoe dicht het Vlaamse nationalisme zijn doel nadert, kunnen ze beide anti-Vlaams optreden. Indien Frankrijk zou beseffen hoe zijn taal en cultuur in Noord-België onderuit gingen, zou het eveneens anti- Vlaams kunnen optreden. Vlaanderen heeft er belang bij om geen slapende honden wakker te maken. Het is juist zo dat we met weinig verzet geraakt zijn waar we zijn geraakt. Eenmaal onafhankelijk is er nog altijd tijd om het roer om te slaan en een nieuwe koers te varen.
Volgens de opiniepeilingen in het Wikipedia-artikel “Opinion polling for the 2024 Belgian federal election” hebben de Vlaams-nationalistische partijen nog geen meerderheid (47,5% nov ’22) om
14/14
in het Vlaamse Parlement de soevereiniteit of de onafhankelijkheid uit te roepen. Mogelijk kan gezocht worden naar hulp van individuele parlementsleden bij de traditionele partijen. Misschien brengt de tijd ook raad, want Belgischgezinden zijn meestal ouderen. Afwachten maar !
Internationaal daarentegen ging het goed. Vlaanderen en de Nederlanden worden sinds 1066 door Engeland beveiligd tegen Duitsland en Frankrijk. Vanaf 1945 deed de Pax Americana dat. VS-president Obama’s “Ommezwaai naar Azië” van 2011 was gevaarlijk. Zelfs nu steunt Biden Europees Oekraïne nog altijd maar onrechtstreeks, met wapenleveringen, terwijl hij het Aziatische Taiwan rechtstreeks steunt, met de VS in oorlog indien China er binnenvalt. Geruststellend even- wel is dat beide crisiszones met elkaar verbonden geraken. Europa’s Navo-zeemachten varen naar de Zuid-Chinese Zee, Australië en Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea en vooral Japan zoeken samenwerking met de Navo. Zo kan de Pax Americana minder onderscheid maken tussen Azië en Europa, wat voor Vlaanderen geruststellend is.
De VS als wereld-politieagent komt Vlaanderen goed uit. De VS zijn noordelijk, zoals Vlaanderen, en 48 keer zo groot (334 mjn vs 7 mjn). Dat de VS Vlaanderen beïnvloeden is normaal. Dat een cultuurverwant wereldbaas is, is mooi meegenomen. Dat de VS het machtsevenwicht en de wereldvrede waarborgen, en zo ook de markttoegang, is onontbeerlijk. Vlaanderen leeft van in- en uitvoer. Dat de VS met de democratie, de mensenrechten en de rechtsstaat het Westers waardenpakket verdedigen is uitstekend. Dat China daarentegen het machtsevenwicht verstoort, de toegang tot zijn eigen markt stremt, en met zijn autocratie de democratie wereldwijd bedreigt, is gevaarlijk. Daartegenover staat dat China, eenmaal ingedamd, wel een goedkoop productie- centrum, een enorme afzetmarkt en een aardig tegengewicht voor de VS vormen, wat eventuele misbruiken van een al even mogelijke machtsmonopolist zou vermijden. 2022 was zo, al bij al, een goed geopolitiek jaar voor Vlaanderen.
Marcel Gunst
Lid van Marnixring Noordrand
Marcel.Gunst@Telenet.Be
www.Idgeostrat.Vlaanderen
NB De gegevens voor dit overzicht komen uit mijn werkdagelijkse tweets, zelf gebaseerd, enerzijds op BBC World, CNN en BBC Mundo, deels ook op Reuters en Bloomberg, anderzijds op Al Jazeera English, Russia TV English en China Global TV Network English. Aanvullende informatie voor het artikel komt uit de Nederlandstalige en Engelstalige persartikels in Google, en verder uit de Nederlands-, Engels-, Duits-, Frans- en Spaanstalige Wikipedia.
